Το χωριό είναι κτισμένο στις βορεινές πλαγιές του όρους Σινιάτσικο (ν.ο. Άσκιο) που έχει υψόμετρο 2111 μέτρα, και σε υψόμετρο 1200 μέτρα. Από την κορυφή του Σινιάτσικου μέχρι την πλατεία του χωριού η απόσταση είναι μόλις 3 χιλιόμετρα. Είναι οικισμός σε ορεινή περιοχή στα ακραία βορειοανατολικά όρια της επαρχίας Βοΐου, του Νομού Κοζάνης, και είναι το ορεινότερο χωριό αυτής της επαρχίας και του Νομού Κοζάνης. Συγκαταλέγεται και στα ορεινότερα χωριά του Ελλαδικού χώρου. Μετονομάσθη σε Νάματα το 1927 με την υπ’ αριθμό 18/20-1-1927 Φ.Ε.Κ. Α΄ και το πρώτο όνομα ήταν Πιπιλίστα. Απέχει από την Κοζάνη μέσω Πτολεμαΐδας 69 χλμ και μέσω Εράτυρας 60 χλμ. Συνορεύει βορειοδυτικά με την κοινότητα Σισανίου, βορειοανατολικά με τη Βλάστη, νοτιοδυτικά με τον Πελεκάνο και νοτιοανατολικά με την Εράτυρα.
Όλες οι παραπάνω κοινότητες εκτός της Βλάστης και προσθέτοντας τις κοινότητες Γαλατινής και Καλονερίου αποτελούν με το σύστημα “Καποδίστρια” τον Δήμο Ασκίου.
Από τα ριζώματα του Σινιάτσικου ξεχωρίζουν δύο μεγάλα αντερίσματα, το ένα βόρεια και το άλλο νότια του χωριού, που καταλήγουν το ένα στον αυχένα του Αιλιά και το άλλο στης Μαγούλας. Εκεί υπάρχουν από ένας μαρμάρινος σταυρός στον κάθε αυχένα, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας απέδειχνε στους εισερχόμενους στο χωριό διαβάτες, ότι μπαίνουν σε καθαρό χριστιανικό χωριό. Στις τοποθεσίες αυτές αργότερα γύρω στα 1950 ανεγέρθηκαν μικρά εικονοστάσια και οι προαναφερθέντες μαρμάρινοι σταυροί είναι τοποθετημένοι στη βάση αυτών των εικονοστασίων.
Το υψόμετρο των γύρω λόφων του χωριού μας είναι: η κορυφή Σινιάτσικου 2111 μέτρα ακολουθεί του Νταούλη ή Νταούλ ο πύργος 1517 μέτρα, ακολουθεί το Κοντοκάπι με 1390 μέτρα, ο Προφήτης Ηλίας (Αιλιάς) 1386 μέτρα και η Μαγούλα 1251.
Από τις πλαγιές του Σινιάτσικου που είναι πάνω από το χωριό πηγάζουν άφθονα κρυσταλλένια νερά που σχηματίζουν πολλά ρέματα. Δύο από αυτά τα ρέματα διασχίζουν το χωριό που το διαιρούν σε τρεις μαχαλάδες και άλλα δύο πιο μικρά περνούν από τις δύο άκρες του χωριού, περνούν ανάμεσα από τους δύο πανύψηλους λόφους του Αιλιά και της Μαγούλας, ακολουθώντας τη μεγάλη χαράδρα που λέγεται «Πιπιλισνός λάκκος» και εκβάλουν στο ποτάμι Μύριχος ύστερα από διαδρομή 2 χλμ. Επειδή υπάρχουν πολλές πηγές, δύο από αυτές είναι κοινόχρηστες βρύσες διαρκούς ροής, που παλαιότερα μέχρι το 1978 χρησιμοποιούνταν για την ύδρευση των κατοίκων του χωριού. Εκτός από αυτές που παραμένουν οι ίδιες πάντα, υπήρχαν και άλλες πολλές έξω από το χωριό και στο επάνω μέρος του, οι οποίες μεταφέρθηκαν στο χωριό για την εσωτερική ύδρευση των κατοίκων. Πιο πέρα και νότια του χωριού υπήρχαν και άλλες μεγάλες πηγές όπως της Μότσιαλης, που με αναγκαστική απαλλοτρίωση από την κοινότητα της Γαλατινής, το νερό τους μεταφέρθηκε με αμιαντοσωλήνες στην παραπάνω κοινότητα για την ύδρευση των κατοίκων της. Άλλη μεγάλη πηγή ήταν αυτή της Αγίας Παρασκευής, που και αυτή κατά το έτος 1953-54 μεταφέρφηκε στην κοινότητα Πελεκάνου για την ύδρευση των κατοίκων της. Μια άλλη αξιόλογη και αυτή πηγή (Κεφαλόβρυσο) στην τοποθεσία Αγγελάτικο μεταφέρθηκε και αυτή το 50% στην κοινότητα Σισανίου και το άλλο μισό κατά μήκος του δρόμου προς Εράτυρα που τερματίζει στη Σκίρκα και κατά την διαδρομή του τροφοδοτεί δύο μεγάλες ποτίστρες. Η πρώτη στο Αγγελάτικο και η άλλη στο τέρμα στη Σκίρκα, καθώς και όλα τα ποιμνιοστάσια (στρούγκες) που υπάρχουν κοντά στο δίκτυο.
Στην περιοχή του χωριού πάνω από τα 1800 μέτρα υψόμετρο δεν απαντιούνται μεγάλα δάση παρά μόνον μικροί στρωτοί θάμνοι κέδρου και μέχρι υψόμετρο 1900 μέτρα. Από εκεί και πάνω το έδαφος είναι τελείως άδεντρο και μόνον αγριόχορτα και ευωδιαστά λουλούδια υπάρχουν κατά τους τελευταίους μήνες της άνοιξης και ολόκληρο το καλοκαίρι.
Από το Νοέμβριο μέχρι το Μάιο η περιοχή αυτή είναι καλυμένη με πολλά στρώματα χιονιού και στην κορυφή του Σινιάτσικου παραμένει μέχρι και τον Ιούλιο. Από τα 1800 μέτρα και κάτω και μέχρι τα 1100 συναντούμε πυκνά δάση οξιάς και από εκεί και κάτω δάση βελανιδιάς, κέδρου, νεραντζιάς και άγριων οπωροφόρων δέντρων γκορτσιάς, κορομηλιάς, μπραγκανιάς, κρανιάς, καστανιάς και άλλων.
Τα δάση ως πηγή πλούτου προσέφεραν στο παρελθόν άφθονη ξυλεία για την κατασκευή των σπιτιών που έγιναν πριν το έτος 1900 αλλά και μετέπειτα το 1945-1947, γιατί πολλά από αυτά που είχαν καεί το 1943 από τους Γερμανούς ξανακτίστηκαν και πάλι. Εκτός από την κατασκευή σπιτιών, αποθηκών και στάβλων, χρησιμοποιούνταν και σαν καύσιμη ύλη για την θέρμανση, κάψιμο φούρνων, μαγείρεμα, πλύσιμο κ.τ.λ. των κατοίκων του χωριού μας.
Από τα ρέματα διαβρώνονταν τα άδεντρα εδάφη του χωριού μας. Η κοινότητα σε συνεργασία με το δασαρχείο το 1968-69, αλλά και αργότερα, έκαναν σε διάφορες περιοχές μεγάλες αναδασώσεις που σήμερα, τριάντα χρόνια από τότε, δημιουργήθηκαν πολλά δάση από μεγάλα πεύκα, σκλήθρα και καστανιές γύρω και πάνω απ’ το χωριό.
Στα λιγοστά καλλιεργήσιμα εδάφη καλλιεργούνταν στο παρελθόν, εξαιτίας της αφθονίας των υδάτων, κηπευτικά για την ικανοποίηση των αναγκών των κατοίκων, όπως ντομάτα, πατάτα, πράσα με απαραίτητα τα φημισμένα Ναματιανά φασόλια, καθώς και ζωοτροφές, τριφύλλι, καλαμπόκι κ.τ.λ. Στους αγρούς που περιτριγυρίζουν το χωριό και οι οποίοι δεν είναι αρδεύσιμοι, καλλιεργούνταν σιτηρά, σίκαλη, κριθάρι και λίγο σιτάρι στα πιο γόνιμα χωράφια.
Στα πλάγια του Σινιάτσικου, εκτός από τα χιλιάδες γιδοπρόβατα που έβοσκαν σ’ αυτά, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, Ιούνιο και Ιούλιο, ανθίζει το ξακουστό τσάι του Σινιάτσικου που περισυλλέγεται από τους ντόπιους αλλά και από άλλους κατοίκους των γύρω χωριών.
Το χωριό μας μέχρι το 1927 είχε μόνον τα δύο πέμπτα από τη σημερινή του έκταση, το υπόλοιπο έδαφος το απέκτησε την παραπάνω χρονολογία από τη μοναστηριακή περιουσία με αναγκαστική απαλλοτρίωση, από τους ακτήμονες κτηνοτρόφους και γεωργούς κατοίκους του χωριού μας.
Στην αρχή της απαλλοτρίωσης του αγροκτήματος του Μοναστηριού που ονομάζονταν Ντομαβίστι και αργότερα μετονομάσθη σε Φλαμουριά, είχε παραχωρηθεί και ο μικρός κάμπος που είναι κάτω από τη Σκίρκα και μέχρι το ποτάμι το Μύριχο στους γεωργοκτηνοτρόφους μας, 1600 περίπου στρέμματα. Όμως οι γεωργοί των Ναμάτων δεν καλλιεργούσαν αυτή την έκταση, όχι γιατί δεν το ήθελαν, αλλά γιατί οι κτηνοτρόφοι που είχαν και την πλειοψηφία δεν τους άφηναν, γιατί το ήθελαν για να βόσκουν τα κοπάδια τους.
Οι γεωργοί όμως της κοινότητας Πελεκάνου εκμεταλλεύτηκαν αυτό το γεγονός, αποτάθηκαν στη γεωργική υπηρεσία Κοζάνης και διενήργησαν προσωρινά μέτρα, έγινε δικαστήριο. Επί τόπου παρουσιάστηκαν οι δικοί μας κτηνοτρόφοι καλοντυμένοι και περιποιημένοι με τις αγκλίτσες τους, οι δε γεωργοί του Πελεκάνου ρακένδυτοι σχεδόν και κακοπεριποιημένοι καθώς ήταν, το δικαστήριο τους δικαίωσε και ο τόπος αυτός τους παραχωρήθηκε.
Η διανομή στους ακτήμονες κτηνοτρόφους και γεωργούς της κοινότητας Ναμάτων έγινε ως εξής: Μετά από 7-8 χρόνια, πρώτα εξαιρέθηκαν οι μεγαλοκτηνοτρόφοι που ήταν οι παρακάτω. Πρώτα ήταν οι Αφοί Ν. Γκάτσου, Κων/νος, Ιωάννης, Γεώργιος και Αλέξης, μετά ο Στέργιος Μπέλλος, ο Νικόλαος Α. Γκάτσος και ο Γεώργιος Ρουκάς. Επίσης εξαιρέθηκε μία ομάδα κτηνοτρόφων που την ίδια περίοδο είχαν αγοράσει το αγρόκτημα της Γριάτσιανης μεταξύ Σιδερά, Πεκριβενίκο, Ξερολίμνης και Γαλατινής.
Οι κτηνοτρόφοι αυτοί ήταν, Ιωάννης Τσιάρας (Καραγιάννης), Γεώργιος Μητράκος (Νταλαγιώργος), ο γιος του Δημήτριος, ο Ζήσης Χαλδούπης, ο Κων/νος Σιλιάφης, ο Νικόλαος Καραγιώργος (Μπούσκας), ο Διαμαντής Καραγιώργος, ο Νικόλαος Κουρκούτας, ο Δημήτριος Λιάλιος και ο γιος του Χρήστος, ο Στέργιος Γκάτσος (Ράλλης) και ο Νικόλαος Γκάτσος (Μπαλάτας) που λίγο αργότερα το μερίδιό του το πούλησε στον Κων/νο Μπαρτζώκα.
Γεωργοί που θεωρήθηκαν μεγαλοκτηματίες και εξαιρέθηκαν από την παραπάνω απαλλοτρίωση ήταν ο Δημήτριος Γιαννούλης, ο Ιωάννης Τώνιας, ο Μιχάλης Γκάνας, ο Αθανάσιος Παράσχος (Τσούλας) και ο Θωμάς Παπαστέργιος.
Στους ακτήμονες γεωργούς δόθηκαν από 16 στρέμματα καλλιεργήσιμη γη και δικαίωμα βοσκής, 25 γιδοπρόβατα και ήταν οι παρακάτω: Κων/νος Μ. Μπαρτζώκας, Νικόλαος Μ. Παράσχος, Δημήτριος Μ. Παράσχος, Παναγιώτης Μ. Παράσχος, Αθανάσιος και Κων/νος Γ. Μαρκούσης, ο Ιωάννης Γ. Βαβούρας, ο Νικόλαος Μαρκούσης και ο Αθανάσιος Μόζας. Οι δε ακτήμονες κτηνοτρόφοι είναι όλοι οι υπόλοιποι χωριανοί που τους δόθηκαν δυόμισι στρέμματα καλλιεργήσιμη γη και δικαίωμα βοσκής 125 γιδοπρόβατα.
Όλα αυτά τα απαλλοτριωθέντα κτήματα μετά από παρέλευση τριακονταετίας αυτεπάγγελτα επανέρχονται στις κοινότητες, που ανήκουν οι απαλλοτριωθέντες ακτήμονες και με το νόμο αυτό το παραπάνω αγρόκτημα ενσωματώθηκε και ανήκει οριστικά στην κοινότητά μας. Τα αγροκτήματα–χωράφια όμως του παραπάνω μέρους παραμένουν στους πρώτους δικαιούχους τα οποία παραμένουν ακαλλιέργητα, διότι οι ιδιοκτήτες τους τα εγκατέλειψαν και λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν που βρίσκονται, γιατί τα πιο πολλά μετατράπηκαν σε δάση ή διαβρώθηκαν από τα νερά των βροχών. Την ίδια τύχη είχε και η κτηνοτροφία που στον καιρό της απαλλοτρίωσης οι κτηνοτρόφοι ήταν περισσότεροι από 60 οικογένειες και σήμερα δεν ξεπερνούν τα δάχτυλα του ενός χεριού.
Με την παραπάνω αναγκαστική απαλλοτρίωση του αγροκτήματος Φλαμουριάς, ιδιοκτησίας του Μοναστηριού της Αγίας Παρασκευής, η εδαφική έκταση της κοινότητας Ναμάτων υπολογίζεται σε 17 χιλιάδες στρέμματα από τα οποία τα 7 χιλιάδες είναι δάση, δύο χιλιάδες καλλιεργήσιμη γη και το υπόλοιπο βοσκήσιμη γη αλλά και βραχώδης έκταση.
